Een halve eeuw geleden maakte de wereld kennis met een nieuwe Britse band: Black Sabbath. Wat de wereld niet voor ogen had is dat met de komst van Black Sabbath op 13 februari 1970, en later dat jaar Paranoid, het muzikale landschap voor goed zou veranderen. De opener van het debuutalbum, ‘Black Sabbath’, wordt vandaag de dag gezien als de geboorte van het heavy muziekgenre. Hoe hebben vier jongens uit Birmingham dit voor elkaar gekregen?
Donderslagen, kerkbellen en regen leiden de openingstrack ‘Black Sabbath’ in van het debuutalbum van de heavypioneers. Waarna de identiteit van de band zich meteen ontrafelt; zware, kwaadaardige riffs van gitarist Tony Iommi, denderend slagwerk van Bill Ward en de bassound van Geezer Butler. Hiermee werd binnen de eerste 45 seconden van het debuutalbum een nieuwe toon gezet in het genre bluesrock. Vervolgens schept de onheilspellende stem van Ozzy Osbourne een horrorachtig scenario: ‘What is this that stands before me? Figure in black which points at me […] Big black shape with eyes of fire, telling people their desire, Satan sitting there he’s smiling, watches those flames get higher and higher, oh, no, no, please God help me’.
De ‘heavy’ in Black Sabbath
Twee jaar voor de release van Black Sabbath stichtten Tony, Geezer, Bill en Ozzy hun nieuwe band. De jaren zestig stonden al in het teken van het ontdekken van stevigere muziek. Led Zeppelin, Cream, Deep Purple en Jimi Hendrix waren het duistere terrein van de muziek al aan het ontdekken. Echter, Black Sabbath gaf met hun debuutalbum en opvolger Paranoid de doorslag waaraan we nu refereren als heavy. Ondanks dat nu globaal wordt aangehangen dat Sabbath de blauwdruk voor heavy metal tekende, zagen de Britten dit destijds anders. Toen ze in de jaren 70 in Amerika het label ‘heavy metal’ kregen stond de band er ook niet achter. Tony Iommi vond heavy rock beter passen bij de band. Ongeacht of ze zichzelf zagen als en een heavy metalband, werden ze zo wel genoemd door de media. Wat maakt Black Sabbath dan de stichter van de metal?
Black Sabbath onderscheidde zich op twee manieren van andere bluesrock bands uit hun tijd, muzikaal en beeldend. De twee zijn onder dezelfde noemer te plaatsen en vullen elkaar uitstekend aan: evil. In zijn biografie schetst Ozzy uitstekend hoe dit op hun radar kwam: ‘We used to rehearse across the road from a movie theatre, and Tony said one day, ‘Isn’t it weird how people pay money to go and get scared shitless in a movie theatre? Why don’t we start making scary music?’ Our vibe kind of came from that’.
Daarnaast ontwikkelde Iommi een unieke stijl en sound, niet geheel vrijwillig. Op 17-jarige leeftijd verloor de jonge gitarist namelijk vingertoppen aan zijn rechterhand tijdens zijn werk als metaalbewerker. Aangezien Iommi linkshandig is, waardoor hij met zijn rechterhand de fretten bediend, betekende dit het einde van zijn muziekcarrière. Nadat hij hoorde nooit meer een gitaar vast te houden zat hij in zak en as: ‘It was just unbelievable. I sat in the hospital with my hand in this bag and I thought ’that’s it, I’m finished”. In plaats van zich erbij neer te leggen fabriceerde hij met een opgeheven hoofd zelf prothetische vingers van een gesmolten shampoo fles en een leren jas. Daarna leerde hij opnieuw spelen: ‘It helped to make me play a different style because I couldn’t play the conventional way. I couldn’t play the proper chords like I could before the accident, so I had to come up with a different way of making a bigger sound’.
‘Scary Music’
Tony Iommi’s uitspraak ‘Why don’t we start making scary music?’ bracht dus de doorbraak in Black Sabbaths groei naar wereldfaam. Een van de aspecten in Sabbath’s spel is het gebruik van de tritone, ook wel het duivelse akkoord genoemd. De Diabolus in Musica (Latijns voor de duivel in muziek) wordt bereikt door de vijfde interval in een drieklank een halve toon te verlagen. Het effect hiervan is zo griezelig dat het volgens verschillende bronnen tijdens de Renaissance niet gebruikt mocht worden van de kerk. In de Renaissance was het doel van muziek namelijk de grootheid van God uitbeelden. Inspiratie hiervoor vonden Geezer Butler en Tony Iommi in de klassieke muziek. Al luisterend naar Gustav Holsts ‘Mars, The Bringer of War’, imiteerde de vrienden de techniek om hun instrumenten. Een rilling langs hun ruggengraat moet doorslag hebben gegeven aan het inzetten van deze techniek in hun eigen muziek. Benieuwd hoe de Devils Triad klinkt? De introriff van ‘Black Sabbath’ is een perfect voorbeeld.
Black Sabbath onderscheidde zich niet alleen muzikaal. Ze wisten zichzelf in een duisterdere context te plaatsen door het gebruik van tekst en beeld. Anders dan andere bands kleedde de band uit Birmingham zich meestal in het zwart en droegen grote kruisen om hun nek. Tekstschrijver en bassist Geezer Butler voegde hier nog een dimensie aan toe door zijn teksten als ‘Look into my eyes you’ll see who I am, my name is Lucifer please take my hand‘ (N.I.B., Black Sabbath) en ‘Leave the earth to Saran and his slaves, leave them to their future in the grave’ (Into the Void, Masters of Reality). Black Sabbath was, en voor vele is, in staat om de luisteraar de stuipen op het lijf te jagen.
Invloed van Sabbath
Black Sabbath veranderde bluesrock in een zwaardere, meer psychedelische en kwaadaardige stijl. De band demonstreerde hoe het concept van de duivel in muziek te weerspiegelen is. Hiermee werden vijftig jaar geleden de eerste stenen gelegd die later de weg van het heavy muziek genre hebben gevormd. Sabbaths’ invloed spreidde zich naar veel zware stijlen waaronder verschillende stijlen metal als trash en death, stoner, sludge en punk. Daarnaast wordt Black Sabbath ook door andere muzikanten gewaardeerd. Onder andere Slash, Bruce Dickinson, Corey Taylor, John Baizley, Henry Rollins en Phil Anselmo brengen ode’s aan Sabbath. In Phil Anselmo’s woorden: ‘Your trust is in whisky, weed and Black Sabbath‘.
Ook Lars Ulrich, drummer van trashmetal goden Metallica, maakt dit duidelijk terwijl hij en bandgenoot James Headfield Black Sabbath inaugureren in de Rock and Roll Hall of Fame: ‘Bill, Geezer, Ozzy and Tony, if it weren’t for you, we wouldn’t be here…Obviously, if there was no Black Sabbath, there would be no Metallica. If there was no Black Sabbath, hard rock and heavy metal as we know it today would look, sound and be shaped very, very differently. So if there was no Black Sabbath, I could possibly still be a morning newspaper delivery boy’.
