Op zaterdag sloot Sam Smith op magistrale wijze de laatste dag van NOS Alive 2023 af. Het is één van de eerste keren dat hen een festival van dit formaat (zeg gerust “het Pinkpop van Portugal”) mag headlinen. Naarmate de show vordert neemt hen enige twijfel over die billing weg: Smith is de kleurrijke, in latex gehulde headliner die we nu nodig hebben. Ook in de Benelux, graag.
Wanneer zaterdaag de laatste festivaldag van NOS Alive 2023 begint, heeft Sam Smith als afsluiter meteen grote laklaarzen te vullen. Eerdere headliners Red Hot Chili Peppers en Arctic Monkeys – twee bands die al wat langer vertrouwd zijn met die titel – gooiden beide hoge ogen op de eerste dagen. Tel daarbij op dat Smiths dag als enige niet is uitverkocht; het belooft van tevoren wellicht een zware strijd te worden om te overtuigen als topboeking.
Hoge bomen vangen veel wind
Sowieso wordt het interessant om te zien hoe breed gedragen Sam Smith anno 2023 wordt op een algemeen popfestival. Diens laatste grote rondje Europese festivals stamt alweer uit 2014. In de tussentijd heeft hen een geweldige metamorfose en queer zelfontplooiing doorgemaakt, vol grensverleggende outfits en songteksten over diens non-binaire identiteit en wispelturige zelfbeeld.
Hiermee haalt Smith vaak tabloidheadlines als een ‘controversiële’ persona; een inspiratie voor velen, maar helaas ook een pispaaltje voor conservatieve mensen. Hoe gaat dat werken op zo’n grote festivalweide, waar de meer eigenzinnige progressievelingen samenkomen met de meer stugge rockers die misschien voornamelijk voor sub-headliner Queens of the Stone Age naar Lissabon afreizen?
Collectief de keeltjes klaarmaken
Qua drukte valt het alvast mee vlak voor aanvang van de show. Het lijkt ongeveer even druk als bij Arctic Monkeys een dag eerder. Niet het hele veld staat volgepakt zoals bij de Peppers, maar Sam Smith is duidelijk de act die bijna iedereen op dit moment van de dag wil zien.
De gunfactor is er ook. Wanneer hen voor het eerst op het podium verschijnt (met strategisch gemicte naaldhakken), bereikt het gejuich een decibelniveau dat we eerder dit weekend nog niet gehoord hebben.
Aan dat volume vanuit het publiek kunnen we beter maar vast wennen. Smith opent de show namelijk met een handvol hits waarvan de dramatische refreinen zich uitstekend lenen voor luide meezingkoren, zoals ‘Stay With Me’ en ‘I’m Not the Only One’. Je ziet hier en daar bezoekers verbluft achterom kijken, nieuwsgierig naar waar al dat geluid vandaan komt.
Vakkundig het hele veld binnenhengelen
Er lijkt qua outfits, choreo en songteksten sowieso een logisch uitgedachte intentie in het verloop van de show. Vakkundig ontworpen om langzaam maar zeker elke laatste bezoeker in een gemengd publiek om Sams vinger te winden. Met dat indrukwekkende openingssalvo aan oudere klassiekers heeft hen bijvoorbeeld het publiek al direct aan hun zijde. Hun uitstekende stemgeluid en de liefdevolle insteek helpt daarbij: “This show is about freedom,” kondigt Smith na het eerste liedje aan.
En zo kan er steeds een tandje bijgezet worden zonder iemand tegen het hoofd te stoten. Net een iets meer risqué outfit, net een wat meer queer getint liedje (in plaats van de algemene liefdesliedjes), net wat meer suggestieve heupbewegingen. Maar telkens met dezelfde grijns van oor tot oor.
Een feest om naar te kijken
Wat outfits betreft zijn de verwachtingen van Sam Smith hooggespannen. Maar god, wat worden we beloond. Outfit één illustreert meteen de veelzijdigheid van Sams genderexpressie: de bovenste helft is een net pak, de onderste helft een glimmend gouden korset. Zakelijke Zoom-meeting om twee uur, opnames voor een gay remake van Star Wars met C-3PO in de hoofdrol om drie uur.
Hierna gaat het alle kanten op. Van een soort yassified Michiel de Ruyter-pak, via een theatraal paars nonnengewaad, naar een Portugees voetbalshirt. Tegen de tijd dat hen in outfit vier het podium op paradeert in de meest gigantische, fabuleuze collectie aan knalroze bloemen die je ooit op een outfit gezien hebt, druipt de trans joy van hun gezicht af.
Het gevreesde inkakmoment blijft uit
Na vooral kwetsbare liedjes in het eerste halfuur, verhoogt Sam de snelheid steeds meer. Te beginnend met een uitvoering van ‘Lay Me Down’ die opbouwt naar een uitbundige finale inclusief een heus springmoment. Dit dansmomentum houdt de zanger vast met de combo van ‘Gimme’, ‘Lose You’ en Calvin Harris-hit ‘Promises’. Hiermee vaart Smith met gemak om het potentiële inkakmoment heen dat veel jonge headliners teistert halverwege het optreden.
Hierna volgt een dancebreak waarbij het queer gehalte de pan uitrijst. Vele gay anthems komen voorbij, ondersteund door voguende ballroomdansers. Tijdens een acid remix van ‘You Make Me Feel’ zie je enkele bezoekers die Sam Smith vermoedelijk alleen van diens SkyRadio-hits kennen met open mond gefascineerd naar het podium kijken. De regenboogeuforie is pas echt compleet wanneer Smith op de climax van hun Donna Summer-cover hun shirt uittrekt en het in ontbloot bovenlijf uitroept: “I feel love!” Het publiek gilt het uit.
Het publiek steekt er in positieve zin uit
Er zijn veel dagjesmensen op NOS Alive. Dat merk je meteen op zaterdag: er loopt een veel diversere mix aan muziekliefhebbers over het terrein. Dit terwijl er een dag eerder toch genoeg grote acts met een soortgelijk publiek geprogrammeerd als Smith stonden, zoals Lizzo en Lil Nas X. Toch komen zij blijkbaar vooral in grote getale voor de Britse zanger, en dat merk je aan de sterke sfeer.
En die stugge, minder vooruitstrevende rockers in het publiek dan? Die krijgt Smith langzaam maar zeker ook mee, mede dankzij die incrementele opbouw gedurende de show. Eén wat oudere man in een Guns ‘N Roses kijkt bij de eerste tepelstickers wellicht wat vertwijfeld. Maar tegen het einde van setcloser ‘Unholy’ glundert hij volmondig mee, ook wanneer de duivelse hoorns, stripperpalen en netpanty’s tevoorschijn komen.
Sam Smith voor Rock Werchter en Pinkpop 2024?
Na dit succesverhaal in Portugal, is de vraag welke kansen er nog meer liggen voor Sam Smith als headliner. Kan hen dit recept zomaar naar Rock Werchter en Pinkpop kopiëren en plakken met dezelfde resultaten? Smith heeft in ieder geval het mainstream hitreportoire dat Arctic Monkeys niet heeft; volgens Pinkpopdirecteur Niek Murray een cruciaal criterium bij het uitzoeken van de afsluiters.
Maar ook los daarvan heeft Smith met deze show bewezen het in zich te hebben. Fans krijgen waar ze op hopen en meer. Andere bezoekers worden vroeg of laat tijdens het optreden met hun karretje achter de Sam Smith-bandwagon gespannen. Het is vooral de vraag of er genoeg diehard fans zijn om Smith te helpen bij het opzwepen van de rest van het publiek.
