Een tiental jaar geleden was een jazzfestival met alleen maar mannen op het podium allesbehalve uitzonderlijk, maar op het grote Hudsonpodium van North Sea Jazz waren de vrouwen gisteren ruim in de meerderheid. Moeten we dat nog in de verf zetten?
Wij hadden ons op voorhand traditiegetrouw behoorlijk verdiept in de line-up voor North Sea Jazz 2023. Toch was het ons volledig ontgaan totdat de presentatrice er de aandacht op vestigde: in de Hudsonzaal − waar we gisteren vanwege de uitstekende line-up de hele festivaldag doorbrachten − stonden vooral vrouwen op het podium.
Dat is in zekere zin opmerkelijk, want het is nog niet zo heel lang geleden dat jazz in het hoofd van velen nu eenmaal een mannengenre was en dat dat niet zo één, twee, drie zou veranderen. Gisteren gingen we voor de spannendste namen op de affiche en die bleken toevallig allemaal in dezelfde zaal te zitten.
North Sea Jazz is een festival met zestien podia, dus is het nogal vreemd om de hele dag op dezelfde plek te blijven zitten, zelfs tijdens de pauzes van 45 minuten. Maar met een line-up als die van gisteren kunnen we het eigenlijk best aanbevelen: als je op tijd komt, hoef je je de rest van de dag niet meer te haasten om binnen te raken.
Maria Schneider & Oslo Jazz Ensemble
Opener was de Amerikaanse componiste Maria Schneider, die ooit begon als de assistente van orkestleider Gil Evans. Vastberaden om zich niet te laten strikken door een groot platenlabel financiert ze haar ambitieuze opnames via crowdfunding, inclusief de recente dubbelaar Data Lords, waarop ze heel kritisch is voor de grote databedrijven.
Als inleiding op de onheilspellende compositie ‘Don’t Be Evil’, vernoemd naar het bedrijfsmotto van Google, zei ze ‘They set the bar as low it goes, and they didn’t even reach it.‘ In ‘CQ CQ, Is Anybody There?’, waarin alle muzikanten boodschappen in morsecode speelden, liet ze een schreeuwende saxofoon naar verbinding zoeken in een wereld gedomineerd door akelige, elektronisch vervormde trompetklanken.
De nadruk lag live echter op deel twee van de plaat, waarop ze de digitale wereld contrasteert met de schoonheid van de natuur in lieflijke stukken als ‘Bluebird’ en ‘Look up’. Twee nummers werden ingeleid door de gedichten – van de Amerikaan Ted Kooser – waarop ze geïnspireerd waren. Die context bij de muziek was erg welkom.
Fred Hersch & Esperanza Spalding
Vervolgens mocht artist-in-residence Esperanza Spalding voor het eerst het podium op, dit keer met pianist Fred Hersch. Toen begin dit jaar de liveplaat uitkwam die ze in 2018 samen opnamen in de Village Vanguard in New York hadden we nooit durven hopen dat we dit duo zo snel samen aan het werk zouden zien. Een mooie boeking!
Ze speelden samen een stuk van Hersch dat werd geïnspireerd door een droom waarin hij en Thelonious Monk samen in een kooi opgesloten zaten en degene die het snelste een nieuwe tune kon schrijven zou vrijkomen. Verder werden vooral standards opgefrist, van ‘But Not for Me’ via ‘Girl Talk’ naar ‘Little Suede Shoes’.
Spalding deed dat door de nogal oubollige teksten naar haar hand te zetten of anders uit te leggen in aanstekelijke, soms iets te lange zijstappen waarin ze zong maar vooral vertelde, bijvoorbeeld over de verborgen boodschappen in oude jazznummers en schijnbaar stereotiepe meidenconversaties over kleren en sappige roddels.
Hersch toonde zich een aandachtige sparring partner die soms even tegengas gaf, maar zijn meesterlijke interpretaties van deze standards vooral ten dienste stelde van het stromende talent van Spalding. Dit was zo prikkelend en onbevreesd voor dissonanten dat mogelijk niet iedereen het leuk vond, maar wij vonden het heerlijk.
Terri Lyne Carrington
De Amerikaanse drumster Terri Lyne Carrington stelde recent een boek samen met 101 composities van vrouwelijke jazzmuzikanten. Die bleken namelijk zeer dun gezaaid in de traditionele boeken met ‘jazz standards’. Tot onze grote vreugde hoort daar ook een reeks albums bij, waarvan het eerste inmiddels verschenen is.
Beter nog is dat ze op North Sea Jazz enkele van deze stukken live kwam uitvoeren met een band met daarin onder meer Kris Davis op keys en Linda May Han Oh aan de bas. Een groot festival was daarvoor de perfecte setting, zo bleek gisteren, want het loopt daar vol andere muzikanten die je kan uitnodigen voor een gastoptreden.
Het eerste nummer – een compositie van pianiste Marilyn Crispell – was onstuimig en vrij. Maar de songs van onder meer Abbey Lincoln, Gretchen Parlato en Luciana Souza die volgden – heel mooi gezongen door Michael Mayo – klonken veel toegankelijker, met blues-, soul- en Braziliaanse elementen. En dan moesten de gasten nog komen.
De eerste was saxofoniste Lakecia Benjamin, die een uitgelaten versie van haar eigen ‘Trane’ kwam spelen, en later dezelfde avond tot diep in de nacht de jamsessie op de afterparty in Bird zou aanvuren. Ook de bekende Nederlandse saxofoniste Tineke Postma, met wie Carrington tussen 2002 en 2009 vier platen opnam, was erbij.
Tot slot dook ook Esperanza Spalding opnieuw op, dit keer niet met een microfoon en een barkruk, maar aan de bas, zodat ze nog eens kon laten zien welke natuurkrachten er zich ontwikkelen wanneer haar handen en stembanden samenspannen. Wij willen voortaan elkaar jaar wel ‘New Standards’ op North Sea Jazz, zodat de invalshoek van dit stuk zo snel mogelijk achterhaald wordt.
Dave Holland New Quartet
Door alle voorafgaande star power werd het afsluitende concert van het nieuwe kwartet van de legendarische Engelse bassist Dave Holland enigszins tot aftershow gedegradeerd, een wat intiemere deep dive voor de verstokte jazzliefhebber die liever naar een rijpend kwartet kijkt dan naar een big band of een parade van gasten.
Het viel op dat het nieuwe kwartet – met saxofonist Jaleel Shaw, drummer Nasheet Waits, en aan de keys opnieuw Kris Davis, die gewoon was blijven zitten – veel vloeiender samenspeelde dan het vorige, dat soms een nogal verbeten indruk maakte. Een fast-forward-versie van ‘Jumpin’ in’ bleek de perfecte afsluiter.
North Sea Jazz 2023
