De kolossus van het Oosten. Beukende gitaren, een dubbele bas door je trommelvliezen en headbangen. Fortarock was hèt festival waar je als metal fan naartoe moest. Vorig jaar was de voorlopig laatste editie, maar de jaren daarvoor bevatte genoeg hoogtepunten. Eentje daarvan is met hoofdletter H: die van 2013.
Eerst even wat achtergrondinformatie: het Fortarock Festival vond voor het eerst plaats in 2009. Daarvoor was de naam Fortarock in gebruik voor de Metal evenementen in Doornroosje. De eerste edities werden georganiseerd in Park Brakkenstein. Een locatie met ruimte voor zo’n 7.000 bezoekers.
2013 was de vijfde editie dus moest er groots uitgepakt worden. En dat werd gedaan, vooral qua line-up. Rammstein, Kreator, Delain, Motorhead, Volbeat, Hacktivist, Amenra, Hatebreed, Heaven Shall Burn en veel meer deden het Goffertpark trillen op hun grondvesten.
Maar artiesten van het kaliber Rammstein en zet je niet zomaar op een trapveldje. Het Goffertpark zou éénmalig het festival huisvesten onder de noemer Fortarock XL. De festivaldirecteur Robert Korstanje vertelt wat in zijn ogen het die editie zo bijzonder maakte:
“Het legendarische koude weer misschien. We begonnen volgens mij met zo’n twaalf graden, maar daar stoorde Airbourne zich niet zo aan. Ik weet niet of je de beelden nog gezien hebt maar die jongen klom helemaal naar boven het podium, zonder shirt. Vervolgens stond ie daar even gitaar te spelen en klom hij weer naar beneden. Gelukkig kwam ik daar pas naderhand achter. Wat ook geweldig was, was de gigantische mosh-pit vooraan bij Hatebreed, Bij het tussen aanhalingstekens ‘kleine podium.’ Ik was toen 43, 42 ofzo en ik was niet eens de oudste die daartussen stond mee te spingen.”
Het publiek en de artiesten delen het enthousiasme van Korstanje. Een groter veld betekent uiteraard meer bezoekers, maar dat betekent niet dat er daardoor tickets over waren. Robert vertelt: “Ik ben een paar keer het hele terrein over gelopen. Die mensenmassa die op jouw festival afkomt. Uiteindelijk is het toch 48.000 man op het Goffert. Meer kon er ook echt niet in. Achttien bands is voor ons ook echt wel veel. Alle bands die we wilden boeken kwamen ook. Alles viel gewoon op z’n plek.”
Wat is er zo bijzonder aan het Fortarock Publiek?
Waar te beginnen? Er zijn hele afstudeer papers geschreven over het publiek van metal festivals. Maar de bottomline is wel: Metal is een levensstijl. Dat lees je ook in de comments terug: “We hebben geen enkel jaar gemist, ook al was het de laatste jaren wat minder.” Dat soort werk.
De keerzijde daarvan is dat het een streng publiek is. Dit manifesteert zich bijvoorbeeld in de vorm van sociale poortwachters die klagen dat nieuwkomers nog moeten wennen aan hoe hard het er in de moshpit aan toe gaat. Of mensen die puur voor Rammstein kwamen en wat overhooplagen met de fijnproevers in het publiek. De festivaldirecteur is wat terughoudend in zijn beschrijving van de sfeer:
“Als je vanaf Rammstein of Volbeat gaat programmeren krijg je sowieso een wat meer mainstream publiek. De sfeer verder onderling, tsja, je hebt altijd wat opstootjes waar veel mensen rondlopen, maar ik heb veel gezelligheid gezien. Ik hoorde van veel mensen die er werken, bij de EHBO of bij de beveiliging, de mensen wel vriendelijk waren. Geen geschreeuw en geduw en gedoe. Als iemand een ander even aanstoot en het biertje valt op de grond ze zeggen ‘kom, ik haal even een nieuw biertje voor je.’”
Hoe het festival over kwam op de artiesten legt Josh uit. Hij stond met zijn band Hactivist op Fortarock 2013: “Het was een van de eerste festivals die we speelden in onze carrière. De line-up was gestoord. We waren natuurlijk super enthousiast om op dezelfde line-up als Rammstein en Opeth te staan. Maar het publiek ontving ons met open armen. De herinneringen zijn hier en daar wat vaag want ik kan me wel heugen daar heel veel Jägermeister gedronken te hebben. En de show van Rammstein natuurlijk. Elke keer als die jongens spelen is het top. De schoonheid van kleinere festivals met de kracht om met grote namen zoals Rammstein te komen, is dat het iets heel unieks oplevert. Het is natuurlijk een stuk kleiner dan mega-evenementen waar 250.000 mensen op af komen. Mid-size festivals als deze zijn dan een stuk persoonlijker.”
What happened?
Door de jaren heen stonden onder andere grootheden als Slayer, Parkway Drive en Iron Maiden op de poster. Toch leek op een gegeven moment de rek eruit. Eind 2019 plaatste de organisatie het laatste statement:
“Dit is zeker geen makkelijke beslissing geweest, maar na tien geweldige edities hebben we alles bereikt wat we voor ogen hadden met dit festival. De heftige concurrentie, stijgende gages plus prijzen in het algemeen en dit alles in combinatie met strengere regelgeving, maakt het steeds moeilijker om een festival te organiseren zoals wij dat voor ogen hebben.”
Voormalig festivaldirecteur Robert Korstanje blik nog even terug op het begin geliefde park Brakkenstein en het tragische einde van het festival:
“Het idee was altijd een behapbaar festival te houden, niet al te groot te worden en lang door kunnen gaan, maar je ziet toch dat dat moeilijk is. Toen we nog in Brakkenstein stonden werd het ook al elk jaar meer. We konden sowieso niet meer terug naar Brakkenstein. De geluidsnormen daar zijn moeilijk aan te houden, want je zit daar midden in een bewoond gebied. Goffertpark is dan gewoon een stuk fijner, verder van de bewoonde wereld. Daar zag het er ook gezellig uit maar je hoorde dat er op een gegeven moment geen doorkomen meer aan was. Dat verwijt hebben we toen ook veel gehoord maar ja, dat krijg je met een grote groep mensen op een beperkt terrein.”
Uiteindelijk kwam de genadeslag: “Vorig jaar, de 2019 editie zat alles tegen. We konden geen bands boeken die we wilden. Slayer hadden we vrijwel rond, maar uiteindelijk kregen we te horen ‘nee, toch niet.’ Die jongens krijgen hun geld toch wel ergens anders, maar voor ons was het een belangrijke levensader. En je gaat dan niet zomaar geld smijten om ze toch te laten komen want de mensen op het veld willen ook niet drie keer zo veel betalen voor een kaartje. Dus dat was een tragisch einde.”
Fortarock programmeur Freek Koster zei in 2018 al: “Mensen hebben toch een verwachtingspatroon opgebouwd en zijn niet snel meer tevreden met op het oog nieuwere kleinere namen als Slipknot of Volbeat. Dat beeld hebben we enigszins zelf gecreëerd. Zoiets is niet makkelijk om te zetten. In 2017 was het zicht op een goede headliner nihil, we hebben geprobeerd wat we konden. Het zat er domweg niet in.”
Waar waren de bezoekers?
Het trouwe maar strenge publiek heeft zeker een rol gespeeld in de teloorgang van het festival. De reacties op sociale media logen er niet om: “Hadden nooit uit park Brakkenstein weg moeten gaan, heel erg jammer. Groter is niet altijd beter.” Daar komt vervolgens wel een hoopvolle noot achteraan: “Maar ik hoop echt van harte dat jullie een keer in de toekomst nog een doorstart maken.”
Gelukkig zijn er ook Fortarock bezoekers die een gezonde dosis zelfkritiek uiten: “Metal fans moeten hand in eigen boezem steken. Alleen maar grote namen willen en beginnen te zeiken als dat niet zo is. Een band die twee keer achter elkaar op hetzelfde festival staat? Ook weer gezeik. Onbekendere namen? Tja die kennen we niet dus dan gaan we niet.”
Fortarock belandde uiteindelijk in een soort niemandsland. Voor de grote namen ging het publiek naar Rock am Ring of Graspop en voor het ontdekken van nieuwe namen bleef men bij lokale initiatieven. Tonnie Westerbeke, sinds jaar en dag metal liefhebber en trouwe Fortarock bezoeker, sluit zicht hierbij aan: “Misschien dat we in Nederland wat verwend zijn qua metal evenementen. Het is voor veel mensen echt een levensstijl dus bij alle evenementen door het hele land zie je hetzelfde metal publiek.” De toewijding van de metalhead is dus vooral gericht op bands en, helaas voor Fortarock, niet op het festival.
Je ziet een opvallende splitsing in de manier waarop verschillende mensen het festival zich herinneren. Tonnie, als vertegenwoordiger van het publiek, komt niet verder dan Rammstein als hoogtepunt wat alles overschaduwd. Robert en Josh staan hier tegenover die met waardering, dankbaarheid en een lichte ontroering in de stem op het festival terugkijken. De cocktail van een vriendelijk publiek, een steen goede line-up en de unieke positie van Fortarock binnen het festivallandschap was wat het zo bijzonder maakte. Ondanks alle tegenslagen die in de jaren daarna zouden volgen, kan niemand ze die editie van 2013 meer afpakken.
Nog meer weten over Fortarock 2013? Check dan deze aflevering van de Festivalpodcast.
