Lowlands 2023 was wederom een editie vol hoogtepunten. Een weekend van unieke optredens in de Alpha, nieuwe acts ontdekken in de kleinere tenten en nachten doorhalen in de ArmadiLLow. Maar toch schuurde er wat: het was ook het festival van grote drukte, lange rijen en overal op tijd bij moeten zijn. Bovendien lijkt de saamhorigheid tussen verschillende groepen festivalgangers te zijn afgenomen.
Natuurlijk, Lowlands 2023 was een bijzonder geslaagd evenement. Op z’n minst commercieel gezien, want tickets vlogen weer in no-time de deur uit en tot op het laatste moment wilde iedereen er bij zijn. Het is zonder twijfel het meest toonaangevende festival van Nederland en ligt daarom altijd onder een vergrootglas: van ticketprijzen tot de optredens, de sfeer tot de manier waarop festivalgangers zich kleden, de situatie omtrent persvrijheid tot de dingen die geconsumeerd worden.
Om die reden gaat het festival ons ook aan het hart. Het is het uithangbord voor de festivalwereld waar we zo van houden. En dus zijn de discussies net even wat inhoudelijker, net even wat feller. Lowlands is zo ongeveer het belangrijkste goed dat we hebben en als het daar de verkeerde kant op gaat, wat volgt er dan op al die andere plekken?
Lowlands is niet Coachella
Eerst maar eens een aantal misverstanden de wereld uit helpen. Trouw publiceerde een artikel met de titel “Lowlands lijkt steeds meer op Coachella in Californië: veel influencers en Instagram.” Inderdaad, in de press/guest-ruimte struikel je over de bekende Nederlanders, artiesten – of ze nou op de line-up staan of niet – en andere hotemetoten uit de muziekbusiness. Maar op het terrein zelf is het niet alsof er op elke hoek een influencer content staat te maken. De doorsnee festivalganger gaat echt niet naar Lowlands om plaatjes te schieten voor Instagram. Ze zijn daar om een goede tijd te hebben met hun vrienden.
NRC merkt op dat voor een nieuwe generatie festivalgangers Lowlands draait om de beleving in plaats van de muziek – “een soort Springbreak in de Flevopolder” – wat jammer zou zijn voor de trouwe bezoekers van vroeger. Maar ook dat raakt volgens ons niet de kern van het probleem: festivals draaien in principe altijd om de beleving, waar de optredens dan vervolgens een groot onderdeel van zijn. Ook op Lowlands komen mensen ‘gewoon’ om muziek te horen, zoals te zien is aan de regelmatig uitpuilende Alpha, Bravo en Heineken. Alleen de acts die deze volle tenten trekken zijn anders dan vroeger.
Dance-festival Lowlands
Het ging er de afgelopen dagen al veel over dat Lowlands steeds meer een dance-festival wordt (bijvoorbeeld in de Volkskrant). En inderdaad: nog niet heel lang geleden waren de Alpha-headliners uitsluitend pop-, rock- of hiphopartiesten, waar dit jaar twee van de drie afsluiters – Underworld en Charlotte De Witte – puur elektronisch zijn. Bovendien nemen acts als Moderat en Bicep ook steeds vaker belangrijke plekken in op het dagprogramma.
Deze ontwikkeling lijkt ons logisch en ook niet zo’n probleem. Een festival mag – moet – zich ontwikkelen en het kan zeker geen kwaad om in te spelen op de wensen van een nieuwe generatie festivalgangers. Het zijn bewuste keuzes om mee te gaan in de huidige festivalwereld en de unieke populariteit van Lowlands te verstevigen.
De andere kant van het verhaal is wel dat er steeds minder prominente rock- en indie-bands te zien zijn. En als ze er wel staan – Foals, Turnstile, John Coffey, Bombay Bicycle Club – is het voor halflege tenten. Er is op Lowlands 2023 niet zo veel animo voor indie darlings als Snail Mail, Amber Arcades en The Haunted Youth. De drukste Bravo-act dit jaar lijkt Job Jobse op zaterdagnacht van 03:00 tot 05:00 uur, en dat zegt wat in een rijtje met ook boygenius, girl in red en King Gizzard & the Lizard Wizard.
Dit is eigenlijk wat er schuurt: het is geen probleem dat er veel elektronische muziek te zien is, maar wel dat het tegenwicht steeds meer afwezig lijkt te zijn. De enige bands en groepen die het goed doen op Lowlands 2023 zitten ook aan de dansbare kant van het spectrum. Het Londense jazz-quintet Ezra Collective keert de Heineken helemaal ondersteboven en de Bravo barst uit z’n voegen voor de Franse discopop-band L'Impératrice. In de kleine Lima hangt de sfeer er heel goed bij tijdens de opzwepende piratenfeest-goedmakers The Scratch en The Dreadnoughts. Het Lowlands-publiek anno 2023 wil feesten en feesten zal het.
De romantiek van festivals
Als je het helemaal platslaat, wat is dan de magie van Lowlands (en van festivals op hun allerbest)? Dat is de diversiteit. Lowlands liet zich tot voor kort omschrijven als een festival waar veel verschillende groepen elk hun eigen festival beleefden. De muziekliefhebbers konden overdag de nieuwe bandjes checken tot ze hun hoogtepunt beleefden bij de Alpha-headliners, de ravers kwamen juist rond die tijd pas van de camping. Tegelijk hingen de zwarte t-shirts vooral een beetje rond bij de Lima, en tikten de hippe fashionista’s mojito-pitchers weg in de Hacienda.
Er was geen één Lowlands, en dat maakte het Lowlands. In de praktijk deden de meeste mensen natuurlijk een beetje van alles, waardoor verschillende stromingen harmonieus in elkaar overliepen. Verschillende bubbels kwamen los van elkaar het terrein op, en eenmaal daar leerden ze elkaar kennen en werden ze vrienden. De Pinkpoppers hand in hand met de Wildeburgers, tijdens die ene cross-over act. Ieder z’n eigen ding, totdat hokjes worden doorbroken en mensen en culturen met elkaar mengen. De ultieme romantiek van een festival.
Grote publiekstrekkers
Maar die diversiteit dreigt wel te verdwijnen. Meegaan met de grote massa is nu belangrijker dan wat dan ook, en dat zie je terug in de grootte van het publiek bij verschillende shows. Elke dag staat er wel een act op de Alpha die de rest van het terrein een uur lang leeg trekt. Dat was in de pre-covid era haast ondenkbaar, dit jaar gebeurde het met Bicep, Charlotte De Witte en De Jeugd Van Tegenwoordig meerdere keren. Als trekvogels tijdens een seizoensmigratie begeeft heel Lowlands zich dan voor aanvang massaal naar het hoofdpodium, om na afloop in optocht weer terug te keren.
En bij die acts is dat fantastisch. Stuk voor stuk worden ze extra iconisch door het enorme publiek dat collectief los staat te gaan op de bekende hits. Maar aan de andere kant is het zonde, want Jessie Ware, Fever Ray en Kelela geven zo fantastische shows weg voor half gevulde tenten. Het festival wordt zo wel erg homogeen. Iedereen doet hetzelfde, niemand durft kleur te bekennen. Waar is de wirwar van persoonlijkheden en paradijsvogels?
Alles wordt dansbaar
Dit verhaal kan vervolgens een vicieuze cirkel worden. Er komt steeds meer publiek dat komt voor de dansbare acts, en dus worden er steeds minder acts geboekt die wat moeilijker vallen. Als er niks gebeurt vanuit de organisatie, zet die ontwikkeling zich zonder twijfel door. Voor de diversiteit en daarmee toch ook de uniekheid van het festival zou dat erg zonde zijn.
Bovendien zou diversiteit en een betere spreiding over het terrein ook de verdraagzaamheid weer wat kunnen verhogen; een upgrade van sfeer die Lowlands wel kan gebruiken. Op het huidige festival van schaarste moet je namelijk knokken voor je campingplekje en je koptelefoon. Maar ook in de ellenlange rijen voor wc’s, douches en waterpunten, én voor elke vierkante meter in de Bravo ’s nachts. Als je door een rondtrekkende vriendengroep omver wordt geduwd in wat 3voor12 dit weekend bestempelde als ‘de hel’, komt er niet eens meer een verontschuldiging.
De balans
Ergens is het paradoxaal: de mensen zijn allemaal steeds meer hetzelfde, maar het community-gevoel neemt af. Lowlands 2023 is geen Sziget waar je standaard met twee keer zoveel vrienden weggaat als toen je aankwam. In plaats van dat we met z’n allen één grote festivalbubbel instappen, komen we als kleine vriendenbubbels aan en blijven daar meestal ook binnen. Doordat we allemaal zo graag bij dat ene feest willen zijn, kijken we minder om naar andere festivalgangers en muzikale ontdekkingen. En dat gebrek aan saamhorigheid en nieuwe ontmoetingen is een groot gemis.
Lowlands was nu juist zo uniek doordat je er overdag indie darlings en grote live-artiesten kon checken, en vervolgens ’s nachts kon raven tot de zon weer op kwam. We hopen dat deze zeldzame combinatie wordt gekoesterd en dat Lowlands nog lang de plek kan blijven waar verschillende types festivalgangers met elkaar in contact komen. En dat in 2024 niet uitsluitend wordt doorgepakt op het makkelijke succes, wat commercieel nu misschien aantrekkelijk lijkt. Laten we vooral niet méér van dat doen; misschien mag ietsje minder ook wel.
Als we dan, kortom, één verzoek mogen doen: lief Lowlands, pas alsjeblieft goed op de balans.
Lowlands 2023
